کدام راه چاره برای اصفهان؟ - مجله آراد

این بخش پاسخ به این پرسش است که راه چاره رسمی و دم دستی این بحران چه خواهد بود؟ منظور از راه چاره، ارایه یک برنامه 5 یا 10 ساله بلندمدت نیست که هیچ یک از معترضین به اجرای آن اعتمادی ندارد، زیرا ساختار موجود از این حیث برنامه پذیر نیست، آن هم برنامه ای که بخواهند، مساله آب را در یک حوضه مهم حل نماید.

برای این شرایط چند راه چاره فرضی وجود دارد؛ یک راه چاره ریشه ای است. چگونه؟ شرایط موجود محصول شکاف میان عرضه و تقاضاست.

مثل قحطی نان یا نبودن گوشت و... از یک سو تقاضا بالا رفته و از سوی دیگر عرضه کم شده یا هر دو اتفاق اتفاق افتاده است. این عدم موازنه در گذشته هم رخ می داده و در مقاطعی زاینده رود خشک می شده که ناشی از خشکسالی است و کسی مسوول آن شناخته نمی شد، چون قدرت دخل و تصرف بشر در طبیعت محدود بود، لذا می گفتند غضب خداست و راضی به رضای او بودند.

البته این مشکل در دنیای تازه نیز راه چاره دارد. استفاده از ذخایر سد یا برداشتن از مخازن زیرزمینی در مواقع بحرانی می تواند راه چاره باشد، مشروط بر اینکه این منابع در شرایط عادی برداشت نشوند که در ایران می شوند!

مشکل اصلی در افزایش تقاضاست که بهتر است بگوییم افزایش تقاضا به علل انسانی و حکومتی اتفاق افتاده است. ایجاد صنایع آب بَر، مصارف شهری و فضای سبز، رشد جمعیت و مصرف فردی، استفاده های تازه در اراضی بالادست برای کشت و باغات و... یا انتقال آب از یک منطقه به منطقه دیگر، موجب افزایش شدید تقاضا می گردد.

تغییر الگوی کشت و کاشت برنج و تجاری شدن کشاورزی و سهولت حمل و نقل موجب افزایش کشت صیفی جات شده همه در کنار آبیاری غرقابی مصرف را بالا و بالاتر می برد.

راه های پیش روی دولت برای حل بحران عبارتند از: افزایش عرضه، کاهش تقاضا یا جبران خسارت. افزایش عرضه یا به وسیله استخراج و انتقال آب است یا به وسیله دعا برای بارش برف و باران.

انتقال آب با چند مشکل جدی روبرو است؛ اول اینکه آب کافی برای این کار نیست. دوم اینکه حوضه های دیگر خودشان با کمبود آب روبرو هستند.

سوم اینکه زمانبر است و مهم تر اینکه در نهایت مساله را حل نمی نماید فقط با شدت بیش تر به تاخیر می اندازد. همچنانکه این سیاست در این سال ها ثمربخش نبوده. ولی بدتر از همه اینکه این کار شدنی نیست، چون فتیله جنگ آب میان منطقه ها را روشن خواهد نمود.

راه دیگر کاهش تقاضاست. این کار بسیار هزینه بر و زمانبر است. بردن صنایع آب بَر از حوضه زاینده رود به استان های دیگر و کنار سواحل جنوبی، تغییر الگوی کشت، ممنوعیت های جدی برای بهره برداری های غیرمجاز یا تازه، مکانیزه کردن کشاورزی و آبیاری تحت فشار، بهینه کردن مصرف آب شهری و...

راه هایی است که باید برای کاهش تقاضا انجام گردد تا موازنه میان عرضه و تقاضای آب برقرار گردد، ولی این کار ها نیازمند اراده کافی، حاکمیت قانون، اعتماد عمومی، مشارکت مردم و عقلانیت و التزام به علم و... و سرمایه گذاری فراوان است که تقریبا همه یا بیشترشان به مقدار کافی در دسترس نیست.

به نظرم راه چاره نهایی که احتمالا خیلی سریع و در کوتاه مدت انجام داده خواهد شد، پرداخت مبالغ جبرانی از جیب ملت است. با افزایش نقدینگی و استقراض این کار را انجام می دهند، همان طور که درباره موسسات اعتباری این کار شد و هنوز هم کمتر کسانی می دانند که بخش عمده ای از مصائب افزایش قیمت ها محصول همان تصمیم است.

این تصمیم متناسب با ساختار موجود است و همه را راضی می نماید؟!