همایش عناصر ادبی ایران و ایتالیا برگزار گردید - مجله آراد

برای دیدن شاهکارهای تاریخ اروپا با تور ایتالیا همراه شوید.

در آیین گشایش این همایش، مائوریتزیو پیستوزو استاد زبان فارسی دانشگاه بولونیا، با اشاره به برگزاری موفقیت آمیز دوره های گذشته این همایش گفت: برگزاری این همایش فرصت مغتنمی است که اساتیدی که به نحوی در آموزش زبان و ادبیات فارسی و تاریخ و فرهنگ ایران در دانشگاه های ایتالیا مشغول به تدریس هستند، با همکاران ایرانی خود، آخرین تحولات عرصه آموزش زبان فارسی را به اشتراک بگذارند.

در ادامه روبرتو وکّی رئیس دپارتمان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بولونیا گفت: حمایت های رایزنی فرهنگی ایران تنها معطوف به برگزاری همایش نبوده و دوره درس های زبان و ادبیات معاصر فارسی در دانشگاه بولونیا را مورد پشتیبانی مادی و معنوی خود قرار می دهد. آموزش زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه بولونیا، به رغم دارا بودن اعتبار این دانشگاه در سطح بین المللی، مورد کم توجهی مسئولان ایتالیایی قرار گرفته است.

سپس اکبر قولی، رایزن فرهنگی ایران در ایتالیا، گفت: پس از برگزاری موفقیت آمیز دور نخست این گردهمایی ها با عنوان باغ و سیلاب: چشم اندازهایی به ادبیات معاصر فارسی که در سال 2015 برگزار گردید و مجموعه مقالات آن به همت خانم پروفسور مردانی توسط انتشارات آراسنه (Aracne) در سال 2016 منتشر شد؛ دور دوم این گردهمایی ها نیز با عنوان به نگارش درآوردن اکنون: تاریخ، دنیا بینی ها و سیاست در ادبیات معاصر فارسی با توفیقی مضاعف در سال 2016 برگزار گردید. اینک دور سوم این گردهمایی ها بر موضوع شباهت های ناهمسان، مقایسه عناصر ادبی و هنری در فرهنگ ایران و ایتالیا متمرکز خواهد بود.

در بخش ارائه مقالات، علی اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی شهر کتاب، مقاله خود را با عنوان اگر سنایی و دانته نبودند ارائه کرد. وی در این سخنرانی درباره انتها نامه ها و مقالات و کتبی که در زمینه ادبیات تطبیقی در ایران منتشر شده اند، سخن گفت و آمار آنها را برشمرد.

محمدخانی در این سخنرانی گفت: در حالیکه فعالیت های مفیدی از لحاظ کمّی در زمینه پژوهش تطبیقی ادبیات فارسی با بعضی کشورهای انگلیسی زبان و فرانسوی زبان اجرا شده است، در مورد ادبیات تطبیقی بین ایتالیا و ایران کارهای چندانی انجام نگرفته است و آن مقدار کم از پژوهش هایی که اجرا شده است بیشتر در زمینه دانته و سنایی بوده است و در نهایت نتیجه گرفتند که اگر دانته و سنایی نبودند، بازده تحقیق تطبیقی در این زمینه تقریباً نزدیک به صفر بود.

کارلو ساکّونه از دانشگاه بولونیا، هم حین ارائه مقاله خود با عنوان شعرا در مقابل حاکمیت، دانته و سعدی، مشاوران حکمران ها، دانته و سعدی را از یک سو به عنوان مشاوران حکما معرفی کرد و از سوی دیگر از زاویه نظریه پردازی تفکر سیاسی با اتصال به رویدادهای تاریخی مربوطه ایران و ایتالیا، این دو شاعر را مورد پژوهش تطبیقی قرار داد.

وی از یک طرف با آوردن نمونه هایی از بوستان و گلستان و از یک شعر عربی سعدی درباره سقوط بغداد به دست مغولان و از طرف دیگر با مثال هایی از رساله در باب سلطنت دانته، شباهت ها و تفاوت ها را در این دو شاعر مطرح و مورد بحث و آنالیز قرار داد.

جان پیترو بازلّو، از دانشگاه شرق شناسی ناپل، نیز در مقاله ای با نام تصاویری از کاخ های پادشاهی باستانی ایرانی بر پرده های منقّش دیواری گنجینه باگاتّی والسکّی میلان، به بیان پیش درآمد دقیق تاریخی درباره تصاویر داریوش و کوروش هخامنشی در چند نمونه از پرده های منقش دیواری واقع در گنجینه آثار هنری موزه باگاتّی والسکّی در شهر میلان پرداخت. این تصاویر معمولاً با نوشته هایی همراهند که شناساندن این شاهان ایران باستان را آسان نموده است، ولی از آن رو که در همه این پرده ها این نوشته ها به وضوح به چشم نمی خورند، بازلّو با مهارتی خاص و با متد علمی، تصویر این شاهان را تشخیص داده است.

سیمونه کریستوفورتّی، از دانشگاه ونیز هم مقاله شاهنامه فردوسی میان متون شناسی و شعریت: فضاهایی برای رویکردی گسترده بر متن را ارائه داد. وی در سخنرانی خود در مورد ترجمه کامل شاهنامه به زبان ایتالیایی به همت ایران شناس سرشناس ایتالو پیتزی و مسائل مربوطه ادبی ـ سبکی، بحث مفصلی ایراد کرد و در مورد نسخه این اثر به چاپ کلکته که مورد استفاده و نیز پژوهش مترجم قرار گرفته بود، شرحات دقیقی داد.

رافّائله میلانی، از دانشگاه بولونیا هم در زمان سخنرانی خود در این همایش با عنوان عناصری چند برای یک زیبایی شناسی تطبیقی پیش از هر چیز درباره علاقه شخصی اش به تصوف و شعر عرفانی فارسی به ویژه ابیات مولوی سخن گفت. وی در ادامه تاریخ زیبایی شناسی تطبیقی را شرح داد و تئوری هایی چند در زمینه علم ادبیات تطبیقی را ارائه داد.

آدونه براندالیزه، از دانشگاه پادوا هم سخنرانی خود را با عنوان ایران های دیدنی و پِرسیاهای رؤیایی در ادبیات قرن بیستم ایتالیا ایراد کرد و طی آن به بازتاب مسایلی مربوط به فرهنگ ایرانی، برای نمونه فرش و بافته ها در آثار دو نویسنده معاصر ایتالیایی، ایتالو کالوینو و کریستینا کامپو و یک تاریخ شناس هنر به نام چزاره براندی پرداخت. وی با خواندن و شرح متن هایی از این سه نویسنده، از نفوذ و ژرفای تصویرهایی از ایران در آثار آنان سخن گفت.

امیرعلی نجومیان از دانشگاه شهید بهشتی مقاله خود را با عنوان متنیت تاریخی و تاریخیت متنی در آثار اومبرتو اکو و ابوتراب خسروی ارائه کرد. نجومیان در ابتدا شرحاتی مفصل و کلی از متنیت تاریخ ارائه داد با شرح اینکه تاریخی وجود ندارد مگر در متون نوشتاری و یا نشانه شناختی، مفهوم تاریخیت متن را بیان نمود و شرح داد که متون را تنها به شرط درک واقعیات تاریخی و اجتماعی که قالب این متون را تشکیل می دهند می توان آنالیز کرد.

وی سپس با مقایسه بین دو رمان به نام گل سرخ از امبرتو اکو و اسفار کاتبان از ابوتراب خسروی با توجه به مفاهیم متنیت تاریخ و تاریخیت متن به جنبه های مشابه این دو اثر پرداخت.

مائوریتزیو پیستوزو، از دانشگاه بولونیا نیز مقاله مقایسه آثار بنونوتو چلّینی و محمود واصفی، رایحه رنسانس بین رود آرنو و آمودریا را ارائه داد. وی در سخنرانی خود با شرح حال این دو نویسنده هم دوره و با شرحاتی درباره تاریخ ایران و ایتالیای دوره های مزبور، جنبه های مشترک زندگی این دو نویسنده را نمایاند. وی در بخش دوم سخنرانی خود، بندهایی از بدایع الوقایع محمود واصفی را خواند و جنبه های هنری و ادبی آن را برشمرد و همچنین چند قسمت از کتاب زندگی و خاطرات اثر بنونوتو چلّینی را قرائت کرد، سپس این دو اثر را در بوته خوانشی تطبیقی قرار داد.

نسرین فقیه ملک مرزبان از دانشگاه الزهرا هم مقاله خود با عنوان معنای عشق در شعر کلاسیک فارسی و دانته و پترارکا را ایراد کرد. وی در سخنرانی خود با مقایسه موردی بین سه شاعر غنایی ادبیات فارسی (حافظ، سعدی و رومی) و دو شاعر ایتالیایی (پترارک و لئوپاردی) اذعان کرد که در سیر مفهومی گفتمان عاشقانه در اشعار فارسی از قرن سوم به بعد با همپوشانی گفتمان عاشق و معشوق، گفتمان عابد و معبود و گفتمان پادشاه و رعیت به صورت فزاینده ای روبرو می شویم و در بیان علل متعدد این همپوشانی می توان تأثیر عمیق مذهب و ساختار اجتماعی مبتنی بر مذهب را شرح داد.

وی اضافه کرد: می توان بیان نمود که جامعه مذهبی ایتالیا نیز از اواخر قرون وسطی به بعد سیر متفاوتی را طی کرد و ضمن تأکید بعضی از اقشار جامعه بر مذهب، شاعران با دیدگاه های متفاوتی به احساسات درونی و ابراز عاطفی و هنری خود پرداختند.

السّاندرو گروسّاتو از دانشگاه پادوا ضمن ارائه مقاله اش با عنوان فرش ایرانی در نقاشی های ایتالیایی دوران رنسانس نخست در مورد تاریخچه به وجود آمدن فرش و به ویژه فرش ایرانی در دوره های مختلف تاریخی مباحثی را بیان نمود و سپس، اسلاید تصاویری گوناگون از آثار نقاش های سرشناس دوره رنسانس ایتالیا که در آنها فرش های ایرانی به طور واقع گرایانه ترسیم شده اند را نشان داد.

وی همچنین شرحاتی درباره تاریخ و سبک هر یک از این فرش ها ارائه داد و بر اهمیت این نقاشی ها به عنوان مدارک تاریخی تأکید کرد و گفت: فرش های موجود در این نقاشی ها می توانند اخبار مفیدی درباره هنر فرش بافی و نیز در باب بهره برداری فرش ایرانی در ایتالیای رنسانس را به آگاهی مورخین رشته هنر برسانند.

ناهید نوروزی از دانشگاه بولونیا در سخنرانی خود با عنوان زنان مبارز در منظومه های فارسی و در اشعار تورکواتو تاسّو، به زنان مبارز در اورشلیم آزاد شده تورکواتو تاسّو (شاعر ایتالیایی قرن شانزدهم) و منظومه های فارسی به ویژه شاهنامه فردوسی و همای و همایون خواجوی کرمانی پرداخت و لزوماً به پیشینه زنان جنگجو در هر کدام از این شاعران هم اشاره نمود.

وی گفت: زنان جنگجوی آمازون، نمونه ای از این زنان الگو می توانند باشند که در شاهنامه و در اسکندرنامه نظامی از آنها یاد شده است و البته منبع آن به احتمال بسیار قوی برآمده از ادبیات یونانی است و در ادبیات لاتین و ایتالیایی هم بازتاب وسیعی داشته است.

ماتّئو کومپارتی از دانشکده هنر دانشگاه رنمین چین هم در بیان مقاله خود با عنوان اسطوره مدوزا تصاویر گورگونیک در فرهنگ هلنیسم و دنیای ایران اسطوره مدوزا و بازتاب آن در پیکره ها و نقاشی های دوره هلنیسم ایتالیا و نیز در دوره های متعدد تاریخی ایران را با نگاهی تطبیقی شرح داد.

وی مرکزیت بحث را بر ویژگی خاص مدوزا مبنی بر مرگ زا بودنش قرار داد و گفت: هنگامی که کسی به مدوزا چشم می دوزد به خنده ای چنان مبتلا می گردد که به مرگ فرد می انجامد. راه حل برای مقابله با این اسطوره مرگ زا روی برگرداندن از مدوزا و بریدن سر اوست، کاری که پرسئوس قهرمان از پسش برآمد و نیز استفاده از آیینه که منجر به مرگ مدوزا می گردد.

کومپارِتی با نشان دادن تصاویر گوناگون از این اسطوره در فرهنگ یونانی ـ رومی و نیز در فرهنگ ایرانی نکته هایی درباره چگونگی نگرش های مشابه و نحوه برداشت این اسطوره در دو فرهنگ ایراد کرد و گفت که در ایران، مدوزا بیشتر به صورت اژدها یا مار و سمندر متجلّی می گردد.

فائزه مردانی از دانشگاه بولونیا هم ضمن ارائه مقاله جنون، مرگ و شعر در اشعار آلدا مرینی و فروغ فرخزاد، سخنرانی خود را با شرح حال آلدا مرینی و فروغ فرخزاد شروع کرد و مشخصات تاریخی و جنبه های مشترک زندگی شخصی این دو شاعره هم دوره را بر شمرد و نشان داد که چطور این دو زن، وظیفه سنگین و شکننده نمایندگی عصر خود را به جان خریدند و فریادِ زنان را در شعرشان بازتاب دادند.

مردانی سپس به چگونگی سروده های غنایی و زاویه های مشابه هنری این دو شاعر پرداخت و با دکلمه زیبایی از اشعارشان، با مقایسه ای موردی، شرح داد که چطور جنون در اشعار آلدا مرینی و مرگ در اشعار فروغ فرخزاد با زندگی شخصی و در عین حال با نگرش پرافق دنیای ـ عرفانی این دو شاعر زن ادغام و عجین است و بوطیقایی آنها را فرم داده است.

در انتها این همایش دو روزه، پیستوزو استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بولونیا، فعالیت های انتشاراتی ایران شناسی سال 2016 در دانشگاه بولونیا را برشمرد که عبارتند از: کتاب همای و همایون، ترجمه و تحقیق ناهید نوروزی، کتاب باغ و رود مجموعه سخنرانی های همایش ایران شناسی در دانشگاه بولونیا در سال 2015 با تلاش فائزه مردانی و بخش اول فرهنگ فارسی ـ ایتالیایی به تلاش مائوریتسیو پیستوزو و کریستینا پودیولی.