صنعت انرژی عراق، میدان رقابت بزرگان - مجله آراد

در تیرماه 1398، وزارت نفت عراق و شرکت آمریکایی هانی ول برای پروژه استخراج گاز از پنج میدان نفتی استان بصره قرارداد امضا کرده بودند که هدف از این قرارداد استخراج روزانه 300 میلیون فوت مکعب گاز در مرحله اول این پروژه اعلام شده بود. به نظر می رسد در سفر الکاظمی به واشنگتن قرارداد با شرکت هانی ول جنبه رسمی به خود گرفته است و اگر این قرارداد عملیاتی شود عراق می تواند بخش مهمی از نیاز به گاز طبیعی را از محل تولیدات داخلی فراهم کند و تا حدی هم مشکل کمبود برق را در سال های آینده برطرف کند.

سال ها تحریم و جنگ باعث شده صنعت برق عراق با مشکلاتی جدی دست وپنجه نرم کند و شهرهای عراق در روزهای گرم تابستان شاهد صحنه اعتراض هایی علیه قطع مکرر برق باشد. همین اعتراض ها باعث شده تا عراق به دنبال راه حلی کوتاه مدت برای جبران کمبود برق باشد؛ برای همین عراقی ها به سراغ ایران و ترکیه رفته اند. سال گذشته وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه گفته بود که ترکیه و عراق توافق کردند که به محض اینکه عراق به روز رسانی های لازم را در زیرساخت های خود انجام دهد، تجارت برق را آغاز کنند. فعالیت ترکیه در بازار انرژی عراق در بین فعالان این حوزه نگرانی هایی ایجاد کرده است؛ اما رضا پدیدار، رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران به پایگاه خبری اتاق ایران می گوید: ترکیه همواره درصدد بهره گیری از فرصت هایی برای موقعیت های بسیار محدود خود در بخش انرژی بوده است و با کشف میادین جدید گازی در دریای سیاه و نیز جستجوی جدید در دریای مدیترانه و از طرفی تحریم های مالی ایران و توقف فرآیند فروش نفت و گاز ایران باعث شده تا ترکیه ظرفیت های انرژی منطقه را به نفع خود به کار گیرد و ارزش افزوده ای به نفع خود ایجاد کند.

پدیدار معتقد است: کشور ترکیه هیچ منابع انرژی به طور مستقل و یا مشترک ندارد و عموما یک وارد کننده مطلق و مصرف کننده کامل در حوزه انرژی است و موقعیت استراتژیک آن در منطقه اساسا با ایران قابل مقایسه نیست. هر چند که این کشور همواره خودش را به کانون ترانزیت نفت و گاز در منطقه بدل کرده است.

از طرفی عراق برای اتصال به شبکه برق کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس (GCC) برنامه دارد و راستا انتقال برق کشورهای GCC به عراق، مرز کویت است. در سال 2019 میلادی، وزارت برق عراق قراردادی با سازمان بهم پیوستگی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (GCCIA) برای ساخت دو شبکه ارتباطی برای انتقال انرژی برق به میزان 500 مگاوات امضا کرده است.

پدیدار می گوید: عراق باتوجه به محدودیت هایی که در حوزه تامین برق دارد، پروژه اتصال برق عراق به اردن با توجه به ظرفیت و مازاد برق در اردن را مطرح کرده است؛ از طرفی با توجه به حضور شرکت جنرال الکتریک در خاورمیانه، با آنها توافقی اجرا شده. قرار است در 26 ماه آینده شبکه برق عراق به اردن متصل شود. بخش اول این توافق تقویت زیرساخت های برق کشور عراق است که حدود یک میلیارد و 200 میلیون دلار است و یک قرارداد 500 میلیون دلار برای توسعه شبکه گاز از مبادی کشورهای GCC امضا شده است.

به گفته پدیدار هر دو اینها یک رقیب جدی برای ایران هستند. البته علی رغم محدودیت های تحریم با ایران هم تمدید قرارداد دوساله برق اجرا شده ولی ایران به این موضوع و ورود شرکت جنرال الکتریک در فرصت موجود، به طور جدی فکر کند.

پدیدار تصریح می کند: براساس قرارداد مبادله انرژی بین عراق و اردن که از طریق جنرال الکتریک انجام می شود شبکه برق عراق براساس روش قائم راه اندازی می شود که پست 400 کیلوولت منطقه القائم عراق در دستور کار اولیه است. عراق در فاز اول 150 مگاوات از اردن برق دریافت می کند و این به تدریج افزایش می یابد و در ظرف یک سال به 960 مگاوات می رسد. علاوه بر اینکه این قرارداد دوجانبه عراق-اردن، عراق با جنرال الکتریک به دلیل ارتباطی که با اردن و مصر دارد، قرارداد اتصال شبکه برق عراق-اردن-مصر را امضا کرده است. سخنگوی صنعت برق عراق هم در صحبت های خود به اتصال برق عراق به کشورهای خلیج فارس تاکید داشته است.

به گفته پدیدار شرکت جنرال الکتریک به عنوان شرکت قدرتمند که در خاورمیانه حضور جدی دارد، علاوه بر اجرای این تعهدات و خدماتی که درباره برق می دهد، با برخی آژانس های صادراتی برای تامین مالی این پروژه اقداماتی انجام داده است تا نیاز عراق در حوزه برق و گاز در دراز مدت تامین کند. عراق با توجه به ساختار نامناسب صنعت برق خود از ایران برق وارد می کند؛ بقیه کشورها هم بیکار نمی نشینند. مسئولان ایرانی باید به این شرایط دقت کنند.

ایران هم در این بازار علی رغم تحریم های امریکا نقش جدی دارد؛ از طرفی بارها واشنگتن برای حمایت از دولت عراق، معافیت هایی را به این کشور برای ادامه واردات برق از ایران اعطا کرده است؛ از معافیت یک ماه، 120 روزه تا دو ماهه.

پانزدهم خردادماه امسال رضا اردکانیان وزیر نیرو، در سفر یک روزه خود به به عراق قرارداد دوساله صادرات برق به این کشور امضا کرد؛ طبق این قرارداد باید هیات های فنی و تخصصی بخش خصوصی ایران برای امضای دو قرارداد در زمینه کاهش تلفات شبکه توزیع برق و تعمیر و بازسازی ادوات و تجهیزات برقی عراق به بغداد سفر کنند. اردکانیان به خبرگزاری ایرنا گفته بود: تمامی قراردادهای صادرات برق به عراق تا پیش از این یکساله بوده اما در این سفر، مذاکرات نهایی شده و قرارداد دو ساله صادرات برق برای سال های 2020 و 2021 با وزارت برق عراق به امضا رسید.

محمدحسین متولی زاده، مدیرعامل شرکت توانیر ایران هم گفته است: بیش از 1000 مگاوات برق به کشورهای همسایه صادر می شود، عمده برق صادراتی ایران به عراق است اما به کشورهای دیگر همچون افغانستان و پاکستان صادرات برق داریم.

علیرضا کلاهی صمدی به پایگاه خبری اتاق ایران می گوید: ما یکی از صادرکننده برق به عراق هستیم؛ برخی از ورود ترکیه به بازار عراق در حوزه برق نگران هستند که مبادا جای ما را بگیرد؛ ولی من معتقد هستم که چنین اتفاقی نخواهد افتاد؛ ترکیه خود واردکننده انرژی است؛ اما معنای این گفته اصلا این نیست که ما با خیال راحت بنشینیم و فکر کنیم ترکیه جای ما را نمی گیرد. تجارت برق تجارت خوبی است؛ وصل کردن شبکه برق کشورها به همدیگر بسیار مفید است.

کلاهی صمدی می گوید: ما باید در حوزه انرژی مسائل استراتژیک را در نظر بگیریم؛ باید ارزش سوخت فسیلی خود را بدانیم و باید دارایی زیرزمینی خود را دارایی روی زمینی تبدیل کنیم. ما به دلیل تحریم نتوانسته ایم به بازار LNG وارد شویم و بعد از این هم نمی توانیم جای محکمی در این بازار پیدا کنیم؛ این بازار تحت کنترل آمریکایی هاست. در این شرایط باید گاز را به برق تبدیل کرده و آن را صادر کنیم؛ ما صنعت برق توانمند بومی داریم؛ وصل شدن به شبکه کشورهای دیگر می تواند شبکه برق ایرانی را به تعادل برساند.

مصرف برق سالانه عراق حدود 24 هزار مگاوات است و در حال حاضر این کشور 17 هزار مگاوات برق در سال تولید می کند. عراق حدود 28 میلیون متر مکعب گاز از ایران برای مصرف نیروگاه برق خود وارد می کند که برای تولید 2800 مگاوات برق کفایت می کند. صادرات برق ایران به عراق حدود 1200 الی 1300 مگاوات است.