شورای نام گذاری! - مجله آراد

آنها هم که حتی عملکرد کاری مجلس شهری تهران در دوره اخیر را موثر می دانند، خسته از این سریال تکراری معتقدند این شورا حتی توانایی نام گذاری معابر را که جزو بدیهی ترین و معمول ترین اختیارات شوراهاست، ندارد.

مصداق این گروه از این عدم توانایی هم بسیار است، از نامگذاری خیابان و معابری همچون مریم میرزاخانی و محمدرضا شجریان بگیرید تا تغییرات گسترده ای که پس از اعلام و تصویب شورای اسلامی شهر بر سر نام خیابان ها پیش آمده است البته که ناگفته نماند به دلیل شرایط و احتیاج، نام گذاری معابر به نوعی در دستور کار هر روزه شوراهاست و احتمالا فقط وقتی نام ها حساسیت برانگیز می شوند یا مثل دیروز که بگومگوهایی پیرامون این موضوع شکل می گیرد، بحث به رسانه ها می کشد اما با وجود معضلات مهمی همچون آلودگی هوا، ترافیک، فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی یا حتی موضوعات دیگری همچون بازسازی راستاها پیاده روی، تراکم فروشی یا حتی احیای بناهای تاریخی و احداث راستا ویژه دوچرخه، نامگذاری خیابان ها و معابر چقدر از اولویت بالایی برخوردار است؟ که باعث می گردد آخرین جلسات شورای شهر تهران را به حاشیه ببرد .

ماجرا چه بود؟

در خوشبینانه ترین شکل ممکن، شورای شهر سال جاری تا خاتمه مرداد بر سر کار است، هرچند محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران حتی پیشنهاد داده به واسطه خاتمه عمر دولت در نیمه مرداد، این شورا هم در همان زمان خاتمه یابد. اما آن طور که هاشمی گفته، هنوز پاسخ جدی از وزارت کشور برای این پیشنهاد داده نشده است. روز گذشته اما آنالیز صورتجلسه کمیسیون نامگذاری انجام شد و 33 مورد نامگذاری قانونی هم به تصویب رسیده است.

تغییر نام میدان ارتش در منطقه یک به شهیدان پدافند ارتش، میدان قائم منطقه یک به میدان جنگلبان، کوچه هایی به نام صمد بهرنگی، مهدی آذریزدی، هوشنگ مرادی کرمانی و جبار باغچه بان هم از پیشنهادهایی بود که در جلسه دیروز مطرح شد. بگومگو اما در رابطه با تغییر نام دو خیابان آناهیتا و آزیتا شروع شد، زنان عضو شورا از جمله زهرا نژادبهرام و شهربانو امانی، مخالف این تغییر بودند و معتقد بودند در جهت رویکرد تکریم نباید اسم خیابان ها به نام زنان تغییر کند و دیگر اعضا اما باور داشتند دو اسم آناهیتا و آزیتا عام و اسم معبد است! محمدجواد حق شناس هم با گلایه از جو ایجاد شده، از سوی زهرا نژادبهرام بیان کرد که شورای شهر تهران بابت نامگذاری حوزه زنان هزینه داده است! و البته که حجت نظری دیگر عضو شورای شهر رو به مخالفان این تغییر نام گفت: اگر برای زنان شورا آنقدر این موضوع حیثیتی است، بگویید چرا وقتی ما اسم بی بی مریم بختیاری را آوردیم، رأی نیاوردند! این عضو شورا همچنین در انتقاد به این که عملکرد بعضی از اعضا با گفته های شان متناقض است، بیان کرد که به جای این که در حال حاضر بر روی نامگذاری خیابان ها به نام زنان تأکید کنیم، بهتر بود در شهرداری به انتصاب زنان بیشتر توجه می کردیم.

چقدر نامگذاری مهم است؟

جالب است که موضوع نامگذاری معابر و خیابان ها، همیشه یکی از چالش های شوراهای شهر بوده و همیشه موضوعی حساسیت برانگیز تلقی شده است. حساسیت این موضوع آنقدر هست که از سال 88 کمیته ای متشکل از سه نفر از اعضای کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورا، مدیرکل روابط عمومی شورای شهر و شهرداری، همچنین نماینده فرهنگستان زبان و ادب فارسی در شورای شهر تهران شکل گرفت که وظیفه شان نامگذاری معابر شهری است.

آن طور که آمارها می گویند، این کمیته سالانه 250 تا 300 نام هم برای معابر و خیابان های تهران تصویب می نماید. اما سوال این است که اصلا با وجود مسائل بسیار مدیریت شهر در پایتخت، چقدر نامگذاری خیابان ها مهم است؟ علیرضا سرحدی، کارشناس شهری معتقد است اهمیت این موضوع نسبت به موقعیت کنونی اداره شهر سنجیده می گردد.

او به جام جم می گوید: اگر موضوعاتی همچون شرایط بدهی شهرداری و گزارش احتمالی تخلفات، شرایط ناوگان حمل و نقل عمومی، آلودگی هوا و ترافیک حل شده یا راهکارهایی در جهت حل آن ارائه شده، موضوعی همچون نامگذاری معابر و خیابان ها مهم تلقی می گردد! اما در زمانه ای که شهر با چالش های بسیار مدیریتی رو به روست، پرداختن به موضوع نامگذاری خیابان ها و بدتر از آن جنجالی کردن این موضوع شاید تنها به دلیل سرپوش گذاشتن بر عملکرد ضعیف کاری اعضای شورای شهر باشد.

وقتی نامگذاری ها مهم می گردد

نام ها به نوعی با هویت اجتماعی مناطق گره خورده اند، البته این گزاره را باید با فعل گذشته خواند، به این مفهوم که حالا باید گفت نام ها به نوعی با هویت اجتماعی مناطق گره خورده بودند! همین نکته عیاری است برای اهمیت موضوع نامگذاری خیابان ها.

به گفته علیرضا سرحدی، نام خیابان ها و معابر در بزنگاه هایی از تاریخ اجتماعی یک شهر از درجه اهمیت بالایی برخوردار است، او به کارکردهای سیاسی ـ اجتماعی این نامگذاری ها هم اشاره می نماید که حتی گاه به قطع روابط بین المللی کشورها انجامیده است.

به نوعی خیابان ها نمادی از سیاست یک نظام، در برابر یک اتفاق جهانی محسوب می گردد. به عنوان مثال می توان به تغییر نام خیابان چرچیل در سال های ابتدایی انقلاب اشاره نمود تا پیش از سال 1357 اهالی تهران خیابان منتهی به ساختمان سفارت انگلستان را به نام سیاستمدار حرفه ای انگلیسی، وینستون چرچیل می شناختند.

این نام تا سال 59 هم پابرجا بود، اما جو آن سال های ابتدایی انقلاب همراه شد با ذوق چند دانشجوی انقلابی و عاصی از سیاست های بریتانیا تا نام این خیابان به نام بابی ساندز تغییر پیدا کند. مبارز معروف ایرلندی که در 18سالگی به ارتش آزادیخواه ایرلند پیوست، در رویای آزادی و استقلال ایرلند شمالی کوشید و خاتمه در 27سالگی در زندان بلفاست، در شصت و ششمین روز از اعتصاب غذایش درگذشت.

این کارشناس شهری به جام جم می گوید: این چنین تغییراتی درست همسو با همان کارکردهای سیاسی و اجتماعی شهر است. اما آنچه از نامگذاری ها خیابان ها در این سال ها می توان متوجه شد، این است که این تغییرات کمترین تناسبی با منطقه مورد نظر ندارد.

بی سلیقگی در نامگذاری ها

فارغ از اهمیت داشتن موضوعی به نام نامگذاری خیابان یا بی اهمیت بودن آن، همین موضوع هم همیشه در شورای شهر تهران با جار و جنجال های بسیاری همراه بوده است، آنقدر که علیرضا سرحدی معتقد است همین کار خرد و کوچک هم از سوی مجلس شهری به درستی انجام نشده است. این ایراد را از زبان بسیاری دیگر از کارشناسان حوزه شهری می توان شنید.

در حالی شورای شهر تهران معتقد است به واسطه این نامگذاری ها به نوعی هزینه داده است که در بسیاری از موارد حتی نتوانسته است پای مصوبات خود هم بایستد. از نحوه اعلام نامگذاری خیابانی به نام اکبر ترکان در چند ماه گذشته بگیرید تا جنجالی که بر سر نامگذاری معابری به نام محمدرضا شجریان و مهدی بازرگان و فروغ فرخزاد پیش آمد. حتی در برهه ای در سال گذشته، این بی سلیقگی در نامگذاری ها باعث بروز اختلافاتی در شهرهای دیگر هم شد! مصوبه شورای اسلامی شهر تهران در آبان سال گذشته مبنی بر تغییر نام خیابان عطار نیشابوری در منطقه 22 شهرداری تهران به خیابان سبزوار، باردیگر اختلافات قدیمی میان این دو شهرستان تاریخی خطه خراسان را زنده کرد؛ اقدامی که بعضی از آن به عنوان نمک پاشی شورای شهر تهران بر زخمی کهنه در شرق کشور یاد کردند و پای این بحث حتی به فرمانداری تهران هم کشیده شد.

نمایش قدردانی با نامگذاری خیابان

فارغ از کارکردهای اجتماعی و سیاسی نامگذاری خیابان ها، بر همگان معین است که کارکرد اصلی تغییرنام خیابان ها سهولت در دسترسی و نشانی آنهاست. اما این موضوع با این که بنیادی است، از اساس فراموش شده است و این نامگذاری ها تنها جنبه نمادین و تحسین گونه یافته است.

علیرضا سرحدی به جام جم می گوید: این که تنها راه ما برای عظیمداشت مفاخر این سرزمین نامگذاری معبری در شهر به نام آنها باشد، به شوخی می ماند.

به اعتقاد او می توان با برگزاری پاسداشت یا با تاسیس فرهنگسرا یا حتی ساخت تندیس هم این قدردانی صورت بگیرد و لزوما نباید با دستپاچگی و بعد از درگذشت این افراد، اقدام به نامگذاری معابر و خیابان ها به نام آنها کرد.

موضوع دیگر مربوط به تغییر نام و نامگذاری است، آنچه از دسته بندی مخالفت ها می توان متوجه شد، اغلب این گلایه ها در جایی صورت می گیرد که با تغییر نام همراه است.

در جلسه دیروز شورای شهر تهران هم گلایه ها از تغییر نام ها شروع شد، بعضی از اعضای شورا معتقد بودند نام خیابان رزمندگان باید به ایلام تغییر یابد و بعضی دیگر به واسطه قدمت خیابان رزمندگان، مخالف این موضوع بودند. نکته جالب توجه در این کشمکش ها اما این است که شهفرایندان دافعه قابل توجهی نسبت به تغییرنام ها دارند و به نوعی به راحتی زیر بار اسامی تازه نمی فرایند، این موضوع البته که در حجم بالای تغییرنام ها ریشه دارد. خیابان جردن در مدت تنها دو دهه ابتدا به آفریقا تغییر کرد و پس از چند سال به نام نلسون ماندلا شد، اما همچنان اغلب شهفرایندان پایتخت این خیابان را به نام قدیم خود یعنی جردن می شناسند.

موضوعی که در رابطه با تغییر نام خیابان رزمندگان به ایلام هم، احتمالا نمود پیدا خواهد نمود و تنها تغییر احتمالی این نامگذاری به تغییر تابلوهای شهرداری روی دیوارهای این خیابان محدود خواهد شد.

آنچه معین است، این که در نامگذاری یا تغییر نام های خیابان و معابر، سیاست واحدی وجود ندارد و اتفاقا در مقاطعی این موضوع به رسانه ها کشیده می گردد که بسیاری معتقدند شهر با چالش های عظیم و بیشتری همراه بوده است. همین است که شائبه پنهان شدن پشت این نامگذاری ها همیشه مطرح است، این که این موضوع با همه حواشی همیشگی اش به نوعی پوششی برای عملکرد ضعیف شوراها بوده است.

میثم اسماعیلی - جامعه / روزنامه خبرنگاران