تصمیم نهایی نشست گوآدلوپ درباره محمدرضا پهلوی - مجله آراد

به گزارش خبرنگاران، پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی در ادامه نوشت: یکی از پرسش هایی که پیرامون این کنفرانس وجود دارد این است که در اجلاس گوآدلوپ جمع بندی بر سر برکناری شاه بود یا ساقط شدن رژیم پهلوی مدنظر بود؟ به عبارت دیگر آیا خروجی آن اجلاس این بود که قدرت از شاه به ولیعهد منتقل شود ولی همچنان رژیم سلطنتی باقی بماند یا تصمیم دیگری اتخاذ شد؟

احمدعلی مسعود انصاری از نزدیکان دربار پهلوی در پاسخ به این سوال گفت: به نظر من، کنفرانس گوآدلوپ بیشتر درمورد تصمیم خروج شاه از ایران بود. نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که قصد شاه رفتن به آمریکا بود. لیکن در زمانی که شاه به مصر وارد می شود و قصد رفتن به آمریکا را می کند، نظر دولت کارتر برای ورود شاه به آمریکا تغییر می کند. این می تواند نشان دهد که دولت آمریکا در آن زمان امید زیادی به ادامه نظام شاهنشاهی در ایران نداشت. برداشت من این است که سران گوآدلوپ در آن زمان در گیجی به سر می بردند که چگونه شاه اجازه داده کار به آنجا بکشد؟ نظر بیشتر ایشان این بود که بهتر است شاه ایران را ترک کند و بعد از خروج او از کشور ببینند که عکس العمل ترک شاه چه خواهد بود و اوضاع به چه سمت و سویی می رود.

مسعود رضایی محقق و تاریخ پژوه نیز به این سوال اینگونه جواب داد: در کنفرانس گوادلوپ به این نتیجه رسیدند که شخص محمدرضا دیگر به درد حکومت نمی خورد و ادامه حکومتش در ایران ممکن نیست. اما این به معنای ناامیدی از رژیم پهلوی و دست کشیدن از استمرار آن نبود بلکه آن ها سعی داشتند با اتخاذ تدابیری، رژیم پهلوی را همچنان به عنوان رژیم پادشاهی حاکم بر ایران حفظ کنند. برنامه شان این بود که به نوعی آبرومندانه محمدرضا پهلوی را از ایران خارج و فرزند او را به پادشاهی منصوب کنند. آنها ژنرال هایزر را به ایران اعزام کردند که ارتش را آماده نگه دارد و از فروپاشی ارتش بعد از رفتن محمدرضا جلوگیری کند تا در وقت مناسب دست به سرکوب و کشتار بی رحمانه مردم و جریان انقلاب بزند و بساط نهضت را برچیند. در این حال قرار بر این می شود با خروج شاه از ایران، شاپور بختیار مسئولیت نخست وزیری را در اختیار بگیرد تا یک دوره انتقالی طی شود. در واقع دوره انتقالی پادشاهی از محمدرضا به فرزندش و مجددا همان آش و همان کاسه. لذا آمریکایی ها تا آخرین روز تلاش کردند که جلوی پیروزی انقلاب اسلامی را بگیرند و زمینه را برای استمرار رژیم پهلوی و نظام سلطنتی فراهم کنند که البته شکست خوردند.

جواد منصوری نیز در پاسخ به این سوال گفت: با توجه به شرایط آن روز ایران، بین شرکت کنندگان در کنفرانس اختلاف نظر وجود داشت. آنها احتمال بقای رژیم را ضعیف می دانستند. با این حال برنامه این بود که با به ثمر رساندن مأموریت هایزر در هماهنگ کردن ارتش و ملت، دادن امتیازاتی به مردم از جمله انحلال ساواک، آزادی مطبوعات و ... نظر مردم را جلب کنند و از این طریق بتوانند بقای رژیم را تضمین کنند و چنانچه این هدف به نتیجه نرسید راه دیگر یعنی راه اندازی یک کودتای نظامی (که می گفتند تا یک میلیون نفر هم جا دارد کشته شود) در دست اقدام بود. هدف آن بود که فضای رعب و وحشت را بر مردم حاکم کنند و کشور را در شرایطی قرار بدهند که عملا امکان هر حرکتی از مردم سلب شود که این نقشه با مدیریت امام خمینی خنثی شد.

فواد ایزدی کارشناس مسائل بین الملل نیز در پاسخ به این سوال گفت: هدف اصلی سران گوآدلوپ این بود که رژیم شاهنشاهی حفظ شود و تا آخرین نفس و تا آنجا که امکان داشت نیز از محمدرضا پهلوی حمایت کردند. قدرت های غربی میل نداشتند نظام دیگری جایگزین رژیم پهلوی شود و به همین خاطر همه توان خود را برای حفظ شاه خرج کردند.

قاسم تبریزی محقق و تاریخ نگار هم معتقد است: اگرچه تا به امروز متن کامل کنفرانس گوآدلوپ منتشر نشده است اما از شواهد و قرائن برمی آید که سران غرب در کنفرانس گوآدلوپ به این نتیجه رسیدند که محمدرضا پهلوی از راس قدرت حذف شود ولی حاکمیت پهلوی ماندگار باشد. این طرح روی نایب السلطنه بودن فرح پایدار بود. چرا که طبق مصوبه مجلس موسسان در سال 1346، تا زمانی که ولیعهد به سن قانونی برسد، فرح به عنوان نایب السلطنه شناخته می شد. لذا جمع بندی سران گوآدلوپ حفظ سلطنت پهلوی بود.