ابن نَظَر؛ فقیهی از دیار عمان - مجله آراد

با تور عمان از سفری عالی برای کسب آرامش لذت ببرید و با شهرهای زیبای صلاله و مسقط آشنا شوید.

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری خبرنگاران، بارها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل کوشش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی اکبر ولایتی که به سال 1392 در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده ایم.

ابوبکر احمد بن سلیمان سموئلی معروف به ابن نظر، عالِم دینی قرن پنجم هجری است.

او در خانواده ای فرهیخته از دودمان بنی نظر به جهان آمد. پدربزرگش، عبدالله بن احمد، قاضی القضات دَما و صاحب چند اثر فقهی بود. جد بزرگش، خضر بن سلیمان نیز از علمایِ مشهور اباضی عمان بود

ابن نظر، چون به ادبیات علاقه داشت، تحصیلاتش را در این زمینه در محضر مبارک بن سلیمان شروع کرد و به سبب استعداد بسیار و حافظه قوی در نوجوانی فنون ادب را فرا گرفت. نخست اشعاری در قالب غزل می سرود، اما پس از آن از لحاظ روحی متحول شد و از استعدادش برای یادگیری عقاید و فقه استفاده کرد و قریحه شاعری خود را در کلام و فقه به کار گرفت. وی قصیده هایی سرود که در زمان حیاتش نیز بسیار به آن توجه شد. منظومه های او بهترین منابع برای مطالعه عقاید فقه اباضی در قرن پنجم است.

در زمان ابن نظر جامعه اباضی عمان آشفته بود و همیشه کشمکش هایی بین آنها و حاکمان نبهانی وجود داشت. این درگیری ها انتها گریبان گیر ابن نظر نیز شد. در آن موقع معمول بود که حاکم نیمی از مهر عروس را باج بگیرد. به همین سبب پس از ازدواج خواهرزاده ابن نظر، حاکم نبهانی، خردلة بن سماعه کسی را برای این کار فرستاد، اما ابن نظر مخالفت کرد و از پرداخت باج سر باز زد، خردله هم دستور قتل او را صادر کرد. ابن نظر در 35 سالگی کشته شد. پس از قتل او، خانه اش را غارت کردند و بیشتر کتاب هایش را سوزاندند و تنها میراثی که از او باقی ماند، اشعاری بود که در زمان حیاتش منتشر شده بود

مشهورترین اثر ابن نظر الدعائم است. این کتاب مجموعه ای از 28 منظومه است که چهار منظومه آن درباره اصول عقاید و بقیه درباره موضوعات گوناگون فقهی است. به روایتی پس از قتل ابن نظر، محمد بن وصاف نزوی این منظومه ها را جمع آوری کرد و آن را الدعائم نامید. این کتاب در قرن هشتم هجری در مغرب مشهور بوده و گاهی به مثابه متن درسی تدریس می شده است.

از آثار دیگر ابن نظر می توان به موارد زیر اشاره نمود:

1) سلک الجمان فی سیر اهل عمان، که در اصل دو جلد بوده، اما پس از آتش سوزی فقط 9 جزوه نیم سوخته از آن باقی مانده است؛

2) مرآة البصر فی مجمع المختلف من الاثر در چهار مجلد؛

3) الوصید فی ذم التقلید، در دو مجلد؛

4) قصیده ای در ولایت و برائت؛

5) قصیده ای در ضاد و ظاء در حدود 200 بیت که اکنون در دست نیست.

انتهای پیغام/4104/